Etnobotaniczny charakter polskiego Słownika stereotypów i symboli ludowych

Abstract

Przeszłość: Celem artykułu jest przybliżenie czytelnikom etnolingwistycznej metodologii stosowanej przy opisie świata roślin przez zespół lubelskich etnolingwistów skupionych wokół Jerzego Bartmińskiego - pomysłodawcy i redaktora wydawanego od lat 80. XX wieku Słownika stereotypów i symboli ludowych - oraz pokazanie etnobotanicznego charakteru drugiego tomu lubelskiego słownika etnolingwistyczego. Zakreślając obszary wspólne dla etnobotaniki i etnolingwistyki, artykuł otwiera drogę do współpracy dającej satysfakcję przedstawicielom obu dziedzin.

Metody: Wykorzystując metodologię stosowaną w lubelskim słowniku etnolingwistycznym, autorka rekonstruuje metodą definicji kognitywnej hasło mirt (Myrtus communis). Na podstawie zgromadzonego materiału źródłowego (danych leksykograficznych, folklorystycznych i etnograficznych) w definicji kognitywnej mirtu wyodrębnia takie podkategorie semantyczne, jak: kompleksy, kolekcje i ekwiwalencje, wygląd i właściwości, lokalizacja, uprawa i pielęgnacja, zastosowania praktyczne, obrzędowe, magiczne i lecznicze, przepowiednie, wróżby i symbolika, które poprzedza analizą nazw i sposobów kategoryzacji roślin, zgodnie z postulatem podmiotowej rekonstrukcji językowego obrazu świata.

Wyniki: Autorka wypunktowuje wybrane podkategorie semantyczne stosowane w Słowniku stereotypów i symboli ludowych do opisu roślin i objaśnia, w jaki sposób są one rozumiane, dzięki czemu zastosowane fasety mogą zainspirować inne podobne badania w Europie lub na świecie.

Wniosek: Na podstawie przeprowadzonych analiz autorka dochodzi do wniosku, że opisywane w poszczególnych fasetach kwestie składające się na etnolingwistyczną narrację o roślinach w dużej mierze pokrywają się z obszarem zainteresowań etnobotaniki, za punkty wspólne obu dyscyplin uznając: przemiot badań, opisywane przez obie dyscypliny relacje zachodzące między światem roślin i światem ludzi, dowartościowanie roli języka oraz podmiotową wizję świata. Poczynione w artykule rozważania wskazują na możliwość prowadzenia w przyszłości badań interdyscyplinarnych, skupiających lingwistów i botaników.

Slowa kluczowe: etnolingwistyka, etnobotanika, definicja kognitywna, językowy obraz świata